Marmara Bölgesi, yer şekilleri ve sosyo-ekonomik özelliklerine göre
dört bölüme ayrılmıştır. Bunlar, Yıldız Dağları Bölümü, Çatalca -
Kocaeli Bölümü, Ergene Bölümü ve Güney Marmara Bölümüdür.
Yer şekilleri
Dağlar : Yer şekilleri bakımından sade görünümlü olan bölge, bölgeler
arasında ortalama yüksekliği en az olandır. Samanlı, Yıldız, Koru,
Ganos, ve Biga Dağları bölgedeki başlıca dağ sıralarıdır. En yüksek
dağ kütlesi Uludağ’dır.
Ovalar : Ergene, Adapazarı, Yenişehir, Karacabey, İnegöl ve Balıkesir
bölgenin önemli ovalarıdır.
Platolar : Bölgede aşınmış tepelikler, dalgalı araziler, geniş yer
tutar. Çatalca, Kocaeli, Biga ve Gelibolu platoları yer alır.
Akarsular ve Göller
Akarsular : Ergene, Susurluk ve Sakarya bölgenin önemli akarsularıdır.
Ayrıca Biga Yarımadası’nda (Çanakkale Boğazı çıkışında) denize dökülen
Karamenderes ile Marmara Denizi’ne dökülen Kocabaş çayları bulunur.
Göller : Bölgenin Güney Marmara Bölümü’nde tektonik oluşumlu, büyük
tatlı su gölleri bulunur. Bunlar İznik Gölü, Ulubat Gölü, Manyas Gölü
ve Sapanca Gölü’dür. Durusu (Terkos), Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece
gölleri ise kıyı set gölleridir. Ayrıca bölgede birçok baraj gölü de
bulunmaktadır.
İklim
Bölge, Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklim arasında
geçiş alanıdır. Ergene Bölümü dışında, bölgede bozulmuş Akdeniz iklimi
görülür. Karadeniz ikliminin ve enlemin etkisine bağlı olarak yaz
kuraklığı Akdeniz Bölgesi’ne göre daha azdır. Kışın kar yağışı
olağandır. Ergene Bölümü’nde ise karasal iklim özellikleri görülür.
Bölgenin kış mevsiminde en soğuk bölümü burasıdır.
UYARI : Marmara Bölgesi’nde çeşitli iklim tiplerinin görülmesi, bitki
örtüsünün ve tarım ürünlerinin çeşitlenmesine yol açmıştır.
Doğal Bitki Örtüsü
Marmara kıyılarında 250-300 m yükseltiye kadar maki görülür. Karadeniz
kıyıları ile Uludağ’da ormanlar yer alır. Yıldız Dağları Bölümü ise
ormanların en geniş alan kapladığı yerdir. Orman bakımından 4. sırada
yer alan bölgede iç kesimlere doğru gidildikçe antropojen bozkırlar
görülür.
Nüfus ve Yerleşme
Marmara en kalabalık bölgedir ve nüfus yoğunluğu bakımından ilk sırada
yer alır. Nüfuslanması, çok göç almasının bir sonucudur. Buna bağlı
olarak kentleşme oranı en yüksek olan bölgedir. Çatalca – Kocaeli
Bölümü ile Bursa Yöresi yoğun nüfuslanmıştır. Yıldız Dağları Bölümü,
Biga ve Gelibolu Yarımadası bölgenin en tenha yerleridir.
Bölgenin fazla engebeli olmaması nedeniyle, yüzölçümüne göre
ekli-dikili arazinin en geniş alan kapladığı bölgedir. Tarımsal ürün
çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge olmasında yükselti azlığı ve
çeşitli iklimlerin geçiş alanında bulunması etkili olmuştur. Modern
tarım yöntemleri kullanıldığından, elde edilen verim yüksektir. Ancak
tüketici nüfus fazlalığı nedeniyle tarım ürünleri bölge gereksinimini
karşılayamaz.
Tarım Ürünleri
Buğday : Trakya’da Ergene Bölümü’nde yoğun olarak yetiştirilir. Bölge,
üretimde İç Anadolu’dan sonar 2. sırada yer alır.
Ayçiçeği : Tohumlarından yağ elde etmek için yetiştirilir. Türkiye
üretiminin % 80 ini bu bölge karşılar. Ergene ve Güney Marmara
Bölümleri’nde ekimi yoğunlaşır.
Şekerpancarı : Trakya, Güney Marmara ve Adapazarı ovalarında ekim
yapılır.
Tütün : Bölge, Türkiye üretiminde 3. sırayı alır. Bursa, Balıkesir,
Adapazarı’nda ekimi yoğunlaşır.
Mısır : Bölge, üretimde Karadeniz’den sonra 2. sırayı alır. Adapazarı
ve Bursa önemli ekim alanlarıdır.
Pirinç : Meriç ovalarında ekimi yoğunlaşır. Edirne bölge üretiminde
ilk sırayı alır.
Şerbetçi otu : Bira sanayinde tad ve koku verici olarak kullanılır.
Bilecik Yöresi’nde ekimi yapılır.
Zeytin : Güney Marmara Bölümü’nde Gemlik ve Mudanya Yöresi’nde üretimi
yoğunlaşır. Bölge, üretimde Ege’den sonar 2. sırayı alır. İri kalitede
sofralık zeytin yetiştirilir.
Dut : Bölgede ipek böceği yetiştiriciliğine bağlı olarak dutçuluk önem
taşır. Bursa, Balıkesir, Bilecik Yöresi’nde yoğun olarak yetiştirilir.
Meyve : Bursa Yöresi’nde yoğun olarak yetiştirilir. Şeftali, kiraz,
çilek, kestane ve üzüm başlıcalarıdır.
Sebze : Bursa ve Adapazarı ovalarında yoğun olarak yetiştirilir.
Domates, patates, sarımsak, soğan, patlıcan, kabak, biber
başlıcalarıdır.
Hayvancılık
Makineli tarım nedeniyle otlak alanları daraldığından besi
hayvancılığı ve mandıracılık gelişmiştir. Büyük kentler çevresinde
kümes hayvancılığı yaygındır. Bursa Yöresi’nde ipek böcekçiliği önem
taşır ve merinos koyunu yetiştirilir. Boğazlar ve Marmara’da
balıkçılık yapılır.
Ormancılık
Yıldız Dağları’nın kuzeye bakan yamaçlarında, Samanlı Dağları üzerinde
ve Uludağ çevresinde verimli ormanlar bulunur. Özellikle Karadeniz
kıyılarındaki meşe ormanlarından yakacak odun üretiminde yararlanılır.
Yıldız Dağları Bölümü’ndeki ormanlardan odun kömürü ve kereste üretimi
yapılır. Güney Marmara Bölümü’ndeki ormanlar ise üretime en elverişli
ormanlar arasındadır.
Madenler ve Enerji Kaynakları
Madenler
Maden ve enerji üretiminde Marmara Bölgesi’nin Türkiye ekonomisine
katkısı azdır. En önemli yer altı zenginliği Susurluk, Bigadiç ve
Mustafa Kemal Paşa Havzasında çıkarılan bor mineralleridir.
Enerji Kaynakları
Trakya (Saray, Harmanlı), Çan ve Bilecik’te önemli bir enerji kaynağı
olan linyit yatakları bulunmaktadır. Trakya Hamitabat ve Marmara
Ereğlisi’nde doğal gaz çıkarılır.
Enerji Üretim Tesisleri
Enerji üretiminin en az, tüketiminin ise en çok olduğu bölgedir.
Hamitabat’taki doğalgaz çevrim tirübünü ile Orhaneli’de linyitle
çalışan termik santral başlıca üretim tesisleridir.
Endüstri
Başlıca endüstri tesisleri şunlardır :
Şeker : Alpulu, Susurluk, Adapazarı
Konserve : Bursa, Çanakkale
Bitkisel Yağ : Trakya’da yoğunlaşır
İçki-Sigara : Tekirdağ, İstanbul
İlaç : İstanbul
Dokuma : Bursa, İstanbul
Seramik : İstanbul, Çanakkale, Bilecik
Elektrikli Ev Eşyaları : İstanbul, İzmit
Kağıt : İzmit, Balıkesir başlıcalarıdır.
Cam : Kırklareli, İstanbul
Petrol Rafinerisi : İzmit (İpraş)
Petro – kimya : İzmit
Otomotiv : Bursa, İstanbul, İzmit, Adapazarı
Traktör – Vagon : Adapazarı
Gemi Yapımı : İstanbul, Gölcük
Ulaşım
Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan en kısa kara ve
demiryolları bu bölgeden geçer. Yer şekillerinin sade olması ve
yükseltinin azlığı ulaşımı kolaylaştırmıştır. Yıldız Dağları Bölümü
ile Biga Yöresi’nde arazinin engebeli olması nedeniyle ulaşım
gelişmemiştir. İstanbul, kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşımının
kesiştiği noktada yer alır. Bursa ve Edirne de önemli yolların geçtiği
diğer merkezlerdir. Bandırma, Kocaeli (İzmit) ve Tekirdağ ise diğer
önemli liman kentleridir.
Turizm
Marmara Bölgesi doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi ve kültürel
zenginliğiyle de turizmde önemli bir paya sahiptir. Türkiye turizm
gelirinin % 50 sini bu bölge sağlamaktadır. İstanbul ve Bursa bölgenin
iki önemli turizm merkezidir. Ayrıca Edirne, İznik, Çanakkale ve
Gelibolu tarihi turizmin geliştiği yerlerdir. Özellikle Bursa ve Gönen
çevresinde kaplıca turizmi gelişmiştir. Güney Marmara Bölümü’ndeki Kuş
Cenneti ve Uludağ milli parkları da bölge turizmine önemli katkıda
bulunmaktadır.
Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri
Marmara Bölgesi endüstri ve ticaret sektörünün yoğunlaştığı
Türkiye’nin en gelişmiş bölgesidir. Aşağıda bölge ekonomisinde önemli
yer tutan ürün ve ekonomik faaliyetlerin listesi verilmiştir.
